Vanochtend kwam het Algemeen Dagblad met het bericht ‘Diarree rukt op door klimaatverandering’. Niet alleen verscheen het stuk in alle regionale kranten van het AD, het dook ook op in Vlaamse kranten, op de website van BNN/Vara en Hart van Nederland. Het bericht in het AD is een vrijwel directe kopie van een persbericht van het Amsterdam UMC. De AD-journalist plakte het ongezien in de krant.
De kop lijkt duidelijk: ‘Diarree rukt op door klimaatverandering’. Blijkbaar is er dus een forse stijging gemeten van het aantal diarreegevallen. Ook de oorzaak daarvan lijkt volstrekt helder: dat is de klimaatverandering. Maar die kop is misleidend. Wanneer je het artikel verder leest, dan blijkt dat het om niet meer gaat dan een ‘dreiging’. Het zou kúnnen gebeuren dat diarree toeneemt, maar er is niemand die het weet. Er is louter een risico. Het artikel in het AD – en zéker het persbericht van het UMC – hangt aan elkaar met woordjes als ‘kan’, ‘zou kunnen’ en ‘is mogelijk’. Het hele onderzoek naar dit specifieke effect van klimaatverandering moet nog worden opgestart, zo blijkt. Het enige wat de Amsterdamse onderzoekers in handen hebben zijn enkele casestudies van twee milieuwetenschappers in Ghana.
Bekend patroon
Het is een bekend patroon in berichtgeving over klimaatverandering: wetenschappers hebben theoretische vermoedens dat iets fout kan gaan. Aan de hand van scenariostudies waarschuwen ze met veel mitsen en maren voor mogelijke gevolgen. Vervolgens stelt een communicatiemedewerker van de universiteit een persbericht op dat meteen een heel stuk stelliger is dan het onderzoek zelf. Wanneer dit persbericht op het bureau van een journalist belandt, dan veranderen ‘de mogelijke gevolgen’ al snel in vaststaande feiten.
Diarree neemt af
By the way: wat zeggen de data eigenlijk over diarree? Neemt het aantal sterfgevallen door diarree inderdaad toe? Nou nee, het tegendeel is waar. De sterfte daalt fors. In 1990 stierven nog 60 van de 100.000 mensen aan diarree. In 2019 (het laatste jaar waar wereldwijde cijfers beschikbaar zijn) waren dat er 21. Ondanks de klimaatverandering is de dodelijkheid van diarree met twee derde gedaald.
Dat betekent uiteraard niet dat we geen probleem hebben: 21 op de 100.000 mensen wereldwijd, betekent nog steeds 1,5 miljoen diarree-doden per jaar. Het cijfer kan en moet veel verder omlaag. In Nederland sterven niet meer dan 1 op 100.000 mensen per jaar, in Afrika 70 op de 100.000. In het persbericht van het Amsterdam UMC ontbreken deze getallen en vanzelfsprekend ontbreken ze ook in het AD-artikel.
Abdijsessies
Over deze medialogica praat ik tijdens de Abdijsessie ‘Het gaat beter met de wereld dan je denkt’. De volgende sessie is van 7 tot 9 februari op de Trappistenabdij van Koningshoeven. In deze sessies nemen we je mee in de enorme vooruitgang die we op tal van onderwerpen boeken én we spreken over het rare verschijnsel dat deze maar amper tot ons door lijkt te dringen.
Op het moment dat ik dit stuk schrijf, verandert het AD de kop trouwens in ‘Diarree dreigt op te rukken door klimaatverandering’. Maar ook deze kop is nog te stellig. De kop zou moeten zijn: ‘Wetenschappers gaat onderzoeken of diarree oprukt door klimaatverandering.’