Deze zomer keken we terug op de spectaculaire successen van Live Aid, nu 40 jaar geleden. Hoe krijgen we opnieuw zoveel aandacht voor honger en armoede, vraagt Ralf Bodelier zich af in dit opiniestuk in vijf regionale en een landelijk dagblad.
Veertig jaar geleden organiseerde Bob Geldof, zanger van de Boomtown Rats, twee megaconcerten onder de naam Live Aid. Met bijna twee miljard mensen wereldwijd volgden we de uitzendingen op tv. Dat was op dat moment een kwart van de wereldbevolking. Het doel: geld ophalen voor een gruwelijke hongersnood in Ethiopië. De NPO wijdt er deze weken vier mooie tv-uitzendingen aan.
In 1985 wist Geldof met de megasterren van toen – van Boy George tot Paul McCartney – niet alleen het spectaculaire bedrag van 125 miljoen dollar op te halen. Hij wist ook miljoenen mensen ervan te doordringen dat de helft van de wereldbevolking in diepe armoede leefde en dat aan deze situatie iets gedaan moest worden. De liedjes van toen, ‘Do They Know It’s Christmas’ en ‘We Are the World’, zijn nog steeds iconisch.
In 2005 volgde ‘Live 8’ Ditmaal organiseerde Geldof acht concerten wereldwijd, en opnieuw met de megasterren van dat moment – van Coldplay tot Jay-Z. Deze keer volgden 3 miljard mensen de evenementen. Maar nu was het geen geldinzameling; nu moest druk worden uitgeoefend op westerse landen om schulden van de armste landen kwijt te schelden. We don’t want your money, we want your voice. Ook dat lukte: van 18 armste landen ter wereld werden zo’n 40 miljard dollar aan schulden geschrapt.
Natuurlijk ging niet alles goed. Geldof en zijn makkers waren amateurs in de wereld van ontwikkelingssamenwerking. Zo kwam in 1985 een deel van de hulp terecht bij het Ethiopische regime dat mede verantwoordelijk was voor de hongersnood. Afrikaanse artiesten waren nauwelijks betrokken. Sommigen vonden dat beroemdheden vooral zichzelf wilden promoten. Toch was het effect ongekend. Nog nooit was er zoveel wereldwijde aandacht en solidariteit rond armoede en honger. En dat werkte.
In 1985 leefde de helft van de wereldbevolking in extreme armoede, vandaag is dat minder dan tien procent. Nooit eerder daalde de wereldwijde armoede zo snel. Azië en Zuid-Amerika maakten de grootste sprongen, maar ook in Sub-Sahara-Afrika is vooruitgang zichtbaar. Weliswaar leven daar nog steeds vier op de tien mensen in extreme armoede, maar de verbeteringen zijn ook duidelijk: dertig procent minder kinderen per vrouw, vijftig procent minder aidsdoden, zestig procent minder kindersterfte. In 1985 lag de levensverwachting in Afrika op 52 jaar, in 2025 is dat 63 jaar. Afrikanen, van Mauritanië tot Mozambique, kregen er elf levensjaren bij.
Dat zijn spectaculaire ontwikkelingen, maar het is lang niet genoeg. Baby’s in Nederland mogen verwachten gemiddeld twintig jaar langer te leven dan pasgeboren baby’s in Afrika. De kans op kindersterfte is bij ons tien keer lager. Honger treft Afrikanen nog altijd vijf keer vaker dan Europeanen.
En de vooruitzichten zijn zorgelijk. Alleen al het stopzetten van Amerikaanse ontwikkelingshulp door president Trump leidt volgens het tijdschrift The Lancet tot 14 miljoen extra sterfgevallen, waaronder 4,5 miljoen jonge kinderen.
Hoog tijd om de betrokkenheid van toen te herontdekken. Tijd om weer overeind te komen voor de veiligheid, welvaart en gezondheid van honderden miljoenen medemensen op amper acht uur vliegen. En de tijd lijkt er langzaam maar zeker ook rijp voor te worden. Nederlanders tonen zich weer gevoelig voor andermans leed, zoals blijkt uit de enorme betrokkenheid bij de ellende in Gaza. Ook groeit de belangstelling voor morele ambities, zoals Rutger Bregman het omschrijft. En dan zijn er ook nog eens 48 duizend mensen actief als vrijwilliger bij een ontwikkelingsorganisatie, terwijl vier miljoen Nederlanders doneren aan ontwikkelingshulp.
Maar willen we opnieuw grote stappen zetten tegen wereldwijde armoede en honger, dan zijn grootschalige initiatieven als Live Aid hoognodig. En dat kan tegenwoordig makkelijker dan ooit. De vraag is: wie staat op? Welke integere, charismatische figuur mobiliseert miljoenen? Zijn het popsterren als Kendrick Lamar of Beyoncé? Sporthelden als Ronaldo of Kipchoge? Filmsterren, politici, schrijvers? Of zijn het gewone mensen met veel energie en buitengewoon veel moed?
Live Aid bewees dat betrokkenheid levens verandert. Bob Geldof is inmiddels 73. Het is aan een nieuwe generatie om de geest van Live Aid nieuw leven in te blazen – om opnieuw te bouwen aan een wereld zonder honger en extreme armoede. De resultaten van de afgelopen veertig jaar laten zien dat dat mogelijk is.
