Heerlijk om te lezen, dit informatieve en goed onderbouwde boek van migratieonderzoeker Hein de Haas. Vakkundig ontmantelt hij 22 mythes die het gesprek over migratie vertroebelen. Hieronder pik ik er alvast enkele voor je uit. Spoiler alert: ook ‘linkse’ heilige migratiehuisjes gaan eraan.
Door Mirjam Vossen. Een eerdere versie verscheen op OnMigration.nl.
De grootste eye-opener voor mij – en de rode draad in het boek – is dat we volgens De Haas een verkeerd beeld hebben van de grondoorzaken van migratie. Migratie is geen wanhoopsdaad van mensen die willen ontsnappen aan armoede. Extreme armoede is sowieso geen drijfveer voor internationale migratie.
Dé stuwende kracht achter internationale migratie is de vraag naar arbeid. Het besluit om te verhuizen naar een ander land is meestal een welbewuste, zorgvuldig geplande keuze om het inkomen van de hele familie te verbeteren. En als dat lukt, dan pakt die keuze meestal goed uit – want de vraag naar vooral laaggeschoolde arbeid in rijke landen is groot. Dus blijven migranten komen, legaal of niet.
Politiek geheim
De Haas noemt dit een van de best bewaarde geheimen van Westerse samenlevingen: buitenlandse werknemers worden actief geworven en controle op illegale arbeid is een wassen neus. Politici houden dit echter angstvallig stil. Ze zijn verstrikt in het ‘migratietrilemma’: de wens om tegelijkertijd migratie te beteugelen, economische belangen te dienen en mensenrechtenverplichtingen na te komen.
Dat kan niet samen, zegt De Haas, en dat weten ze. Terwijl de poort voor arbeidsmigratie openstaat, houden politici de schijn van controle op over de zwakste groep migranten: vluchtelingen. Een groep die bovendien slechts zo’n 10 procent uitmaakt van alle migranten. De Haas heeft er geen goed woord voor over.
Migratie en ontwikkeling
Met het gebruik van vluchtelingen als migratiezondebok richt De Haas zich vooral op de stemmen aan de rechterkant van het migratiedebat. Maar ook aan de linkerkant horen we de nodige mythes. Zoals het verhaal dat armoedebestrijding een beproefd medicijn zou zijn om migratie tegen te gaan. Immers, wanneer mensen het ‘thuis’ beter krijgen, dan hoeven ze niet meer naar Europa te komen.
De feiten laten echter het tegenovergestelde zien. Zodra arme landen rijker worden, dan stijgt het aantal inwoners dat emigreert naar nog rijkere landen. Logisch, want voor internationale migratie is veel geld nodig, en dat hebben de armsten niet. Pas wanneer middeninkomenslanden nóg rijker worden, daalt het aantal emigranten weer.
De mythe van klimaatmigratie
Maar de grootste mythe ter linkerzijde is waarschijnlijk dat klimaatverandering tot massamigratie zal leiden. De Haas ontmaskert de data onder deze alarmerende voorspelling als pseudowetenschap. Zo tellen ‘onderzoekers’ bijvoorbeeld simpelweg alle inwoners in gebieden die gevolgen gaan ondervinden van klimaatverandering. En vervolgens veronderstellen ze dat deze állemaal zullen migreren. Ja, dan kom je wel tot miljoenen.
Maar zo werkt migratie niet, zegt De Haas. Mensen hebben een enorme veerkracht om zich aan te passen aan veranderende omstandigheden – en dat altijd hebben gedaan. Ze bouwen dijken, verstevigen hun huizen en planten andere gewassen. Bovendien spelen bij migratie altijd meerdere factoren tegelijk een rol – en klimaatverandering is meestal niet de belangrijkste. En wanneer mensen toch verhuizen, bijvoorbeeld vanwege bodemerosie, dan gaan ze naar een dorp of stad verderop. Niet naar Europa.
Organisaties die aandacht vragen voor ‘klimaatvluchtelingen’ doen dat ongetwijfeld met de goede bedoeling. Maar het neveneffect is dat mensen ten onrechte bang worden gemaakt voor een steeds grotere ‘vluchtelingenstroom’ die op Europa afkomt – en dat speelt populisten in de kaart.
Een bijbel
Na afloop van ‘Hoe Migratie echt Werkt’ was ik veel wijzer – maar bleef ik achter met de vraag hoe we problemen rond migratie moeten aanpakken. De Haas is voorzichtig met het aandragen van oplossingen. Zijn laatste hoofdstuk bevat echter een pleidooi om verder te kijken dan de vermeende links-rechts tegenstelling en te stoppen met simplistische en polariserende discussies. Migratie heeft allerlei effecten, negatief en positief, en de lusten en lasten zijn niet gelijk verdeeld. Daar moet het gesprek over gaan. En dat moeten we voeren op basis van gedegen onderzoek naar hoe migratie echt werkt. Wat mij betreft is het boek van De Haas daarvoor een bijbel.